TANIM :
Sara kısa sureli tonik-kolonik kontraksiyonlar ve bilinç bozuklukları ile karakterize,aralıklı nöbet halinde görülen bir beyin hastalığıdır.
ETIYOLOJI :
Gerçek sara irsi bir hastalık olup,beyinde herhangi bir bozukluk saptanamaz. Bu çeşit saranın hayvanlarda görülüp görülmediği tartışma konusudur.Ama sığırda,domuzda,kedide köpek ve keçilerde ayni ana ve babadan gelenlerde görülmesi hastalığın genetik olduğu fikrini kuvvetlendirmektedir.
Semptomatık sara ise sonradan kazanılmış ve çeşitli küçük beyin hastalıkları sonucu oluşan bir hastalıktır.Bu sekil sara hayvanlarda nadir görülür. Özellikle at ve köpeklerde beyinde parazitler,urlar,kemik kırıkları, exostoslar ve beyin kompresyonu sonucu şekillenmektedir.
Epileptoik nöbetler ise sara benzeri nöbetler olup tekrarlanmazlar.İleri derecede beyin hastalıkları sonucu örneğin;ur,kanama,yangı, kompresyon hatta üremi gibi hastalıklar sonucu gelişirler.Bunlar nedeni oluşturan hastalık iyileştikten sonra kaybolurlar.
REFLEKS EPİLEPSİSİ :
Bir epileptoik nöbet olup beyin dışı organların hastalıklarında refleks yoluyla oluşurlar.AĞRILI BARSAK HASTALIKLAR,RHINITIS'ler,KULAK YANGISI, DERİDE ve özelliklede CIDAGO'daki YANGILAR,ASCORDIOSIS,TENIASIS,LINGUATULEA RHINARIEA nedenler arasında sayılabilir.
Nöbetlerin oluşumunda gerek Gerçek sarada ve gerekse epileptoik nöbetlerde yardımcı etkenlerinde rolü vardır.örneğin;Gurultu,asiri ışık,heyecan,korku, darbe gibi.
SEMPTOMLAR :
Bazın sara nöbetlerinden önce atlar durgunlaşır.çevreleriyle ilgilenmez. Baslarını aşağı yukarı oynatırlar,sese karşı heyecan gösterirler,yüz kasları gerginleşir.Köpekler oraya buraya amaçsız koşar etraflarındaki eşyayı ısırır.Bu haberci semptomlara AURO EPILEPTIKA adi verilir.
Ağır sara nöbetlerinde hayvan dururken veya yürürken sallanır ve birden bire yere yıkılır.Gözler kayar ve sabitleşir.Pupilla genisler,tum vücut kasları sertleşir,boyun geriye gerilir.biraz sonra klinik contractionlar baslar.tüm vücut sarsılır çeneler çarpar ve ağızda kopuk birikir.Bazın idrar ve diski çıkarır.tüm bu olaylarda bilinç yoktur.his kalmamıştır.Hayvan hiçbir dış uyarıma cevap vermez.nöbetler 1-2 dakikadan 1-2 saate kadar sürer.Sonra hayvan uykudan uyanır gibi kalkar ve normale döner.
Hafif sara nöbetlerinde yarim bir bilinç kaybı ve bas dönmesi,sallantı ve organizmanın bazı kısımlarında contraction vardır.Baska nedenlerden oluşan bas demesinden (VERTIGO) ayırt edilemez.
Epileptoik nöbetlerde sara gibidir..Hafif veya Ağır olabilirler.nöbetler dışında,nöbete neden olan beyin veya diğer organ hastalıklarına ilişkin semptomlarda görülebilir.
SEYİR :
nöbetler birkaç dakika nadiren 1/2-1 saat sürerler.Nöbetlerin görülmesi düzensizdir.Çoğunlukla yas ilerledikçe nöbetler de sıklaşır.Bazın birinci nöbet geçmeden diğer nöbetler oluşur.Böylece hayvan sürekli bilinçsiz durumda (STATUS EPILEPTICUS) yatar ve sonunda olur.Bazın olum nöbet sırasında görülebilen vurma,çarpma yada boğulma sonucu oluşur.
TEDAVİ :
Gerçek epilepsinin sağıtım sansı pek yoktur.İrsi olması ihtimalinden dolayı hasta hayvanlar damızlıkta kullanılmamalıdır.
nöbet aralarında 2-3 hafta sure ile yatıştırıcı ilaçlar verilebilir. (OPTANTUM.TAB)
Epileptoik nöbetlere neden olan hastalık saptanabilirse bu hastalığa yönelik sağıtım yapılabilir.
Nedeni
Nöbetler şeklinde görülen, bilinç kaybı, iskelet kaslarında kasılmalar ile seyreden beyin hastalığına epilepsi (sara) denilir.
Köpeklerde epilepsi; gençlik hastalığı, beyin yangısı,sistemik mantar enfeksiyonları, dejeneratif beyin hastalıkları, hydrocephalus (kafa tası içinde su toplanması),aujesky (yalancı kuduz), kuduz, sistemik vaskülitis, tümörler, kafa travmaları, beyin apseleri, kafatası kemiği hastalıkları gibi beynin yapısını etkileyen nedenlerle ya da hypoglisemi (kan şekeri düşmesi), karaciğer hastalıkları, hypoksia (yetersiz O2 alımı),B1 vitamini yetmezliği, aşırı tuz alımı, böbrek yetmezliği, kalsiyum noksanlığı ve zehirlenmeler gibi metabolik nedenlerle oluşabilir.
Prognoz(Hastalığın seyri)
Krizin şiddetine bağlı olarak köpeğin yaşamı tehlikeye düşebilmekte ya da yaşam kalitesi olumsuz etkilenebilmektedir.
Duyarlı Irk ve Yaş
Beagle, Alman Çoban Köpeği, Belçika Tervuren, Dachshund, Spaniel Cocker, İrlanda Setteri ve Poodle (Kaniş) ırkı köpeklerin epilepsiye yatkın olduğu bildirilmektedir.
Semptomlar
Belirtileri : 3 bölüm altında incelenmektedir:
- Aura : Krizin ya da nöbetin hemen öncesinde görülen dönemdir. Hayvanın huzursuzlaşması, inlemesi ve saklanması gibi davranış değişimleriyle karakterize olur.
- İctıız : Genellikle 1-2 dakika içerisinde biten asıl kriz dönemidir. Bilincin kaybolması, kasların gerilmesi, istemsiz kas hareketleri, hayvanın dış uyarımlara tepkisiz kalması ile ortaya çıkar. Gün içerisinde birkaç defa gözlenebilir.
- Postictus : Nöbet sonrası yarım saatten az süren bir dönemi kapsar. Takatsizlik, körlük gibi belirtiler gözükür.
Nöbetler 2 tarzda gözlenebilir. Grand mal olarak bilinen şekilde çırpınmalar ve titremeler vardır. Petit mal tipte ise bilinçsizlik ve baygınlık hali gözlenir.
Teşhis
Teşhis : Hastalığın tanımında hayvan sahibinin vereceği bilgiler oldukça önemlidir. Bunun dışında diğer hastalıkların ortaya konabilmesi açısından elektroensefalografisi denen beyin elektrosu, kafa röntgenleri, bilgisayarlı tomografi MR (Magnetic Resonance), beyin omurilik sıvısı tahlili, kan idrar ve dışkı tahlilleri gereklidir.
Sağaltım
Koruyucu sağaltım olarak duyarlı köpeklerin böcek ilaçları, şeker, sigara dumanı, araba egsoz dumanı v.b. maddelerden uzak tutulması, hayvanın stress ve korkudan arındırılması, düzenli egzersiz yapılması, parazit mücadelesinin düzenli yapılması, yiyeceklerine B l, B6, C, B5 vitamini ilavesinin yararlı olduğu bildirilmektedir.
Nöbetlere yol açan asıl hastalık saplanabilirse bunun tedavisinin yanısıra Diazem, Fenobarbital vb. antiepileptik ilaçların verilmesiyle hastalık büyük oranda kontrol altına alınabilir.
